پسوریازیس یا بیماری صدف، یک بیماری مزمن پوستی است که باعث رشد غیرطبیعی سلول‌های پوستی می‌شود. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به‌طور نادرستی به سلول‌های پوستی سیگنال می‌فرستد که باعث رشد زیاد آنها می‌شود، به‌طوری که سلول‌های جدید پوست در چند روز رشد می‌کنند به جای آنکه این فرآیند چند هفته طول بکشد. این سلول‌های اضافی پوستی در سطح پوست تجمع می‌یابند و باعث ایجاد لکه‌ها و زبری‌های مشخصی به نام پسوریازیس می‌شوند. این بیماری ممکن است به نظر مسری برسد، اما در واقع این‌گونه نیست. برخلاف باورهای رایج، پسوریازیس از طریق تماس مستقیم با فرد مبتلا به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. برای ابتلا به پسوریازیس، فرد باید ژن‌های مرتبط با این بیماری را از طریق وراثت در بدن خود داشته باشد.
علت‌ها و دلایل بیماری پسوریازیس
علت اصلی بیماری پوستی صدف (پسوریازیس) هنوز به درستی شناخته نشده است، اما تصور می‌شود که این بیماری ناشی از یک اختلال در سیستم ایمنی بدن است که سلول‌های بدن را درگیر می‌کند. به بیان تخصصی‌تر می‌توان گفت که یکی از سلول‌هایی که در بدن ما نقش کلیدی در سیستم ایمنی دارد، یک نوع سلول خونی سفید رنگ به نام لنفوسیت T یا سلول T می‌باشد. در حالت عادی، این سلول‌های T از طریق جریان خون به تمام نقاط بدن حرکت می‌کنند و در هر جا که لازم باشد با عناصر مهاجم و خارجی از قبیل ویروس‌ها یا باکتری‌ها مبارزه می‌کنند. اما در صورتی که شما به بیماری پوستی صدف (پسوریازیس) مبتلا شوید، سلول‌های T به اشتباه به سلول‌های سالم پوست حمله می‌کنند و درست همانند وقتی که برای بهبودی یک زخم یا مبارزه با یک عامل عفونی عمل می‌کنند، سلول‌های سالم پوست را درگیر می‌سازند.بیش‌فعال شدن سلول‌های T باعث القای چندین واکنش ایمنی دیگر در بدن نیز می‌شود. یکی از این واکنش‌ها شامل گشاد شدن رگ‌های خونی در اطراف پلاک‌های پوستی و به دنبال آن، افزایش سایر گلبول‌های سفید خون است که می‌توانند به لایه خارجی پوست وارد شوند. این تغییرات باعث می‌شود که هم میزان تولید سلول‌های سالم پوست و هم تولید سلول‌های T و سایر گلبول‌های سفید خون افزایش پیدا کند. اين حالت باعث به وجود آمدن يک چرخه مداوم از رشد سلول‌ها مي‌شود که طي آن سلول‌هاي پوستي جديد به سرعت به طرف لايه خارجي پوست حرکت کرده و در آنجا تجمع مي‌کنند. در واقع سلول‌هاي پوست که به تازگي توليد شده‌اند به جاي آنکه در عرض چند هفته به لايه سطحي پوست برسند، تنها در عرض چند روز به سطح پوست مي‌رسند. در حالي که سلول‌هاي مرده پوست و گلبول‌هاي سفيد خون با اين سرعت از بين نمي‌روند و در نتيجه، انبوهي از سلول‌ها در سطح پوست تجمع کرده و لکه‌هاي فلس مانند ضخيمي را تشکيل مي‌دهند. اين حالت معمولاً تا وقتي که اختلال به وجود آمده در چرخه رشد و تکثير سلول‌هاي پوست به طور مناسبي درمان نشود، همچنان ادامه پيدا مي‌کند و متوقف نخواهد شد.
انواع مختف پسوریازیس کدامند؟
بیماری پوستی صدف انواع مختلفی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
- پسوریازیس ولگاریس (نوع پلاک مشترک)
- پسوریازیس خال دار (کوچک، نقاطی شبیه به قطره)
- پسوریازیس معکوس (در قسمت‌هایی مانند زیر بغل، ران، کشاله ران و باسن)
- پسوریازیس چرک دار (تاول‌های کوچک زرد رنگ پر از چرک)
عوامل تشدیدكننده كدامند؟
اگرچه علت دقیق پسوریازیس هنوز مشخص نشده است، اما عواملی که می‌توانند این بیماری را تشدید کنند، شناخته شده‌اند. استرس یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید پسوریازیس است. استرس باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود و سلول‌های پوستی حساس را به بروز بیماری تحریک می‌کند. بنابراین کاهش استرس می‌تواند منجر به کاهش شدت و عود پسوریازیس شود. عفونت‌ها نیز یک عامل تشدید کننده مهم هستند، به‌ویژه عفونت گلو که می‌تواند در سنین کودکی از طریق راه تنفسی منتشر شود و نوع خاصی از ضایعات پوستی پسوریازیس را ایجاد کند. بنابراین درمان عفونت‌ها بسیار مهم است و خوددرمانی از آن پرهیز شود. داروها نیز می‌توانند عامل تشدید پسوریازیس باشند. برخی داروها از جمله لیتیوم، بتابلوکرها و گاهی حتی پنی‌سیلین ممکن است باعث تشدید پسوریازیس شوند. افرادی که سیگار می‌کشند، بیشتر عود پسوریازیس می‌شوند. تروما و ضربه‌ها هم می‌توانند علائم پسوریازیس را افزایش دهند، بنابراین بهتر است از وارد شدن ضربه‌های مکرر به پوست جلوگیری شود. چاقی نیز یکی از عوامل مستعد کننده پسوریازیس است. بنابراین هرچه فرد لاغرتر باشد، احتمال تشدید و عود پسوریازیس کمتر خواهد بود. اما تاثیر فاکتورهای تغذیه‌ای و نوع مواد غذایی بر تشدید این بیماری هنوز اثبات نشده است. فاکتورهای محیطی مانند آلودگی هم می‌توانند این ضایعات را شدت بخشند، اما اشعه آفتاب هم می‌تواند موثر در درمان و یا تشدید کننده بیماری باشد. به‌طور مثال، در كشور نروژ آمار به 10 درصد نیز می‌رسد اما اگر آفتاب بیش از حد و مكرر روی پوست تابیده شود، علائم بیماری تشدید خواهد شد.
درمان
درمان موضعی
- کورتیکواستروئید موضعی: این داروهای ضدالتهابی قوی با سرکوب سیستم ایمنی روند سلول‌سازی را کندتر می‌کنند که حاصل آن کاهش التهابات و تخفیف خارش است.
- داروهای (آنالوگ) مشتق شده از ویتامینD: کلسیپوترین (دونکس) ترکیبی است از ویتامین D و یک کرم تجویزی، که روند سلول‌سازی را کند می‌کند.
- آنترالین: این دارو فعالیت DNA در سلول‌های پوستی را نرمال و عادی می‌سازد. آنترالین (دریتو- اسکالپ) همچنین می‌تواند ضایعات را از بین ببرد و پوست را نرم‌تر کند.
- رتینوئید موضعی: معمولاً این دارو در درمان جوش و آفتاب‌سوختگی به کار می‌رود اما انواع خاصی از آنها نظیر تازاروتن Tazorac ,Avage به صورت اختصاصی برای درمان پسوریازیس (بیماری پوستی صدف) تولید شده‌اند.
- اسید سالیسیلیک: اسید سالیسیلیک دارویی است که هم با تجویز پزشک وهم بدون آن قابل تهیه می‌باشد. این دارو روند پوست‌ریزی سلول‌های مرده پوست را بهبود می‌بخشد و ضایعات پوستی را کاهش می‌دهد.
- قطران زغال‌سنگ (کل تار):یک فرآورده جانبی سیاه‌رنگ ضخیم ناشی از تولید فرآورده‌های پتروشیمی است و احتمالاً قدیمی‌ترین درمان پسوریازیس محسوب می‌شود. کل تار پوسته ریزی، خارش و التهاب را کاهش می‌دهد.
- مرطوب‌کننده ها: مرطوب‌کننده ها به تنهایی پسوریازیس را درمان نمی‌کنند ولی با کاهش خارش، التهاب و خشکی موضع می‌توانند به درمان پسوریازیس کمک کنند.
داروهای خوراکی
پسوریازیس یک بیماری پوستی است که ممکن است نیازمند درمان‌های مختلف باشد. در حال حاضر داروهای متعددی برای کنترل و درمان این بیماری وجود دارند. بیشتر این داروها به صورت خوراکی عمل می‌کنند و در تنظیم سیستم ایمنی بدن و کاهش التهاب‌های پوستی مؤثر هستند. یکی از داروهای استثنایی که به صورت خوراکی مصرف می‌شود، اسیترتین یا سوریاتن است که ساختاری مشابه ویتامین A دارد.
از آنجایی که سیستم ایمنی برای حفظ سلامت بدن اساسی است، درمان‌های سیستمیک ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند. برخی از داروها مانند متوترکزات و سیکلوسپورین‌ها که به صورت خوراکی مصرف می‌شوند، ممکن است بر کبد، کلیه‌ها و مغز استخوان تأثیر بگذارند. داروهای خوراکی جدیدی مانند اوتزلا یا اپرمیلاست هم اکنون برای درمان پسوریازیس مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نوردرمانی
یکی از روش‌های درمانی دیگر برای پسوریازیس، نوردرمانی یا فوتوتراپی است. در این روش از اشعه ماوراءبنفش طبیعی یا مصنوعی برای کاهش علائم بیماری استفاده می‌شود. این روش ممکن است به تنهایی یا همراه با سایر روش‌های درمانی مورد استفاده قرار گیرد، و شامل روش‌های مختلفی مانند نور خورشید، فوتوتراپی UVB، درمان UVB با باند باریک، درمان جکرمن (Goeckerman) و فتوشیمی درمانی یا مصرف داروی پسورالن همراه با نوردرمانی با ماوراء بنفش (PUVA) می‌شود.
